Saksonlar (Angler ile birleşerek İngiltere'yi kuran ırk)

Saksonlar avrupa kıtasının eski kavimlerindendir. germen asıllı olup, almanya’nın saksonya eyaletine ad vermeleriyle hatırlanır. ren ile elbe nehirleri arasında, m.ö. 3. yüzyıldan beri bulundukları bilinmektedir. milattan sonraki ilk yüzyıllarda bölge dışına taşarak, britanya adasına, yani ingiltere’ye gittiler. britanya adasının her tarafına yayıldılar; güney ve güneydoğu kısmına hakim olup sömürge haline getirdiler. denizlerde korsanlık yaptılar. sekizinci yüzyılda dörde bölünüp, parçalandılar.

ptolemaios tarafından elbe ile trave arasında bulundukları belirtilmiştir. m.ö. ııı. yy.'ın sonunda, saksonlar komşuları chauci'ler, cherusci'ler ve angria'lıları yenerek elbe'nin güneyine yayıldılar.

saksonlar; soylular (edelinge), hürler (frilinge), yarı hür (lete, lazzi) ve serf denilen kölelerden meydana gelen dört sınıftı.

m.s. ilk yüzyıllarda bu halkın frison kolu, kuzey denizi, manş ve atlantik kıyılarında gittikçe cüretli bir hal alan korsanlık hareketlerine girişince, romalılar constantius chloreus zamanında (ııı. yy. sonu) ıı. belçika'yı yöneten ve somme filotillasına sahip olan dux litus saxonicum'a (sakson kıyı dükü) verilmiş özel bir askeri kumandanlık kurmak zorunda kaldılar

440-460'tan itibaren angllar thames'in kuzeyine yerleşirken saksonlar jütlerin oturduğu birkaç bölge dışında britanya adasının güney ve güneydoğu kısımlarını fethettiler ve sömürgeleştirdiler. bu arada boulonnais ve bessin'de birtakım kuruluşlar meydana getirdiler. germania'da sieg'e kadar ilerlediler ve saale kıyılarında oturan lombardların topraklarını aldılar.

vııı. yy.da dört millete bölünmüşlerdi: weser üzerinde angarialılar, ems ve lippe üzerinde westphallalılar veya batı saksonları, weser'in doğusunda ostphalialılar veya doğu saksonları ve bazen ostphalialı sayıdan elbe'nin kuzeyindeki holstein nordalbingia'lıları.

serbest topluluklar halinde dağılan bu halklar kantonlar (gaue) halinde birleşmişlerdi ve her yıl ortak savaş kumandanını, yani dükü seçmek üzere weser üzerindeki marklo'da toplanırlardı. tarımla uğraşan saksonlar dört sınıfa ayrılmıştı: soylular (edelinge), hür insanlar (frilinge), toprakları olmayıp soylulara vergi ödeyen yarı özgürler (lete veya lazzı) ve serfler veya köleler.

paganlığa derin bir şekilde bağlı olan saksonlar, frank krallığı için büyük bir tehlike teşkil etmekteydi. charles martel ve daha sonra kısa pepin, saksonlara karşı birçok sefer düzenlediler ve charlemagne, onlara kesinlikle boyun eğdirmeğe çalıştı (772). önce angaria'lılara hücum ederek ırminsul'daki tapınaklarını yıktı (772), fakat ülkeyi işgal etmedi.

ren'den uzaklaştığının her defasında isyanlar çıktı (773, 776), yeni seferlere girişmek (774-775) zorunda kaldı. diemel ve lippe güneyinde westfalia'yı işgal etti ve askeri bir üs haline getirdi; vaftiz olmayı kabul eden angaria ve ostphalia soylularına boyun eğdirdi ve bir kilise teşkilâtının (paderborn diyeti, 777) temellerini attı. fakat charlemagne'ın ispanya'da karşılaştığı güçlüklerden yararlanan widukind adlı bir westphalia'lı genel bir ayaklanma hazırladı (778).

ren kıyılarını yakıp yıktı; ama bu ayaklanma amansızca bastırıldı (779-780), fethedilen ülke müttefik sakson şefleri tarafından yönetilen kontluklara bölündü (782). charlemagne onlara âşar'ı ve askerlik hizmetini kabul ettirdi, fakat yeni bir isyandan (782) sonra widukind'in boyun eğmesini (785) sağladı ve saksonları, ya ölümü ya da hıristiyanlığı seçmek zorunda bırakan capitulatio de partibus saxoniae fermanını çıkardı; ülkenin hıristiyanlık merkezleri olan bremen, minden ve verden'e piskoposlar yerleştirildi. fakat bazı rahiplerin haksız vergi ödetmeleri yeni isyanlara yol açtıysa da (794) bunları, charlemagne yaptığı dört seferle (794-797) bastırdı; sadık kalan sakson soyluları veya kilise kuruluşları yararına topraklara el koydu ve binlerce sakson'u sürgün ederek yerlerine frank kolonları yerleştirdi.

düzen yeniden kurulunca, charlemagne aachen'de bir frank ve sakson meclisini topladı ve kilise ile devletin geleneksel haklarına karşı gelme halleri için konan ölüm cezasından vazgeçti (797). 804'te, bağımsız kalan nordalbingia'daı franklar çıkarılıp burası obodrit islavlarına teslim edildi. böylece ayaklanabilecek son sakson ocağı da ortadan kalktı.

gerçekten, ıx. yy.ın başından beri hâkimiyet altına alınmış ülkelerde düzen hüküm sürüyordu. bu yüzden charlemagne da aşar vermeyi kabul eden bir milletten, 803'ten itibaren vergi almaktan vazgeçti. bundan başka charlemagne'ın emri üzerine hazırlanan ve temel özellikleri sachsenspiegel (1220 ve 1225) ile magdeburg kanununda belirtildikten sonra bütün kuzey almanya'da uygulanan lex suxonum'un kaleme alınması ile yerli örf ve âdetlere saygı gösterilmesi sayesinde saksonlar'ın barışa kavuşup hıristiyanlaşmaları kolaylaştı.

böylece, saksonlar'ın, karolenjler etkisiyle öbür germen halkları arasına karışması, almanya'nın kuruluşunu hızlandırmıştır.